Fotografia
1839. Urtean aurkeztu zuen François Arago zientzien akademian, lehen argazkia Paris izenez ezaguna, teknika berri bati esker duen zati bat egindako dagerrotipo behekoaren errealitate hori fideltasuna, bazirudien buruzko zalantzaren bat sortuko balitz, objektibotasuna eta egiazkotasuna despejaba hori.
Bildumaren historia
Argazkilaritza Liburutegi Nazionalera 1839an jendaurrean azaldu eta handik gutxira iritsi zen. Urte gutxitan, argazkilaritza hainbat motatako argitalpenetan azaltzen hasi zen, bai testuak ilustratzen, bai liburuaren eduki osoa osatuz.
Liburutegi Nazionaleko hainbat zuzendari, XIX. mendean, argazkilaritzak jakintzaren transmisioan zuen potentzialaz jabetu ziren eta argazki-irudiak funts grafikoetan eta ikonografikoetan sartzeaz arduratu ziren, beste estanpa batzuekin egin zuten bezalaxe. Argitaratuak ziren argazkidun lan garrantzitsuak erosten hasi ziren eta horrela iritsi ziren hainbat lanen ale; hala nola Jerusalem, A. Salzmann-ena (1856) eta Cités et ruines americaines..., D. Charnay-rena (1863). Bestalde argazkiak zituzten lanak iritsi ziren Errege Liburutegitik; hala nola, errege-erreginek Andaluziara eta Murtziara egindako bidaiaren argazki oroigarriak... C. Clifford-enak (1862).
Inprimategiko legeetatik eta jabetza literarioaren gordailutik hainbat argazkilarik argazkiak utzi zituzten Liburutegian eta, hortaz, 1866an J. Laurent argazkilariak egindako gordailu handi bat dago. Bide hartatik ez zen argazki asko iritsi, gure herrialdean argazkilari gutxik erabili baitzuten gordailua.
1871n J.E. Hartzenbusch-ek, argazkilaritza erakundean ordezkaritza ona behar zuela eta sinetsita eta dohaintzak ezohikoak zirela ikusita eta zuzeneko erosketa, batzuetan, garestia zela sumatuta, truke-politika bat jarri zuen abian. Horrela, truke bat egitea proposatu zion Manuel Castellano pintoreari, 20.000 argazkitik gorako bilduma eder baten jabe zen pintoreari, hain zuzen. Liburutegi Nazionalak zituen estanpa errepikatuak eskaini zizkion. Beharrezkoak ziren baimenak lortu ostean, bilduma Liburutegi Nazionalera iritsi zen. Bildumaren bigarren zatia pintorearen ilobari erosi zitzaion pintorea 1880an hil zenean.
Castellano bilduma batez ere erretratuek eta bistek osatzen dute eta argazki gehienak albumetan bilduta daude. Bilduma honetako argazkiak errepikaezinak dira, oso arraroak direlako eta ikaragarrizko kalitatea dutelako. 1853tik 1880ra bitartekoak dira, bildumaren zatirik handiena 1855etik 1875era bitartekoa bada ere.
Urteetan zehar, beste bilduma eta argazki-funts batzuk ere iritsi dira; batez ere, erretratuak, liburutegi nazionaleko historiaren, zientziaren edo artearen arloan edozein eremutan nabarmendu diren herrialdeko pertsona ospetsuen irudiak biltzeko duten tradizioari jarraiki. 1970ean Espainiako Ikonografiaren Batzordearen erretratu-bildumak iritsi ziren, erakunde hura desegin zenean. Era berean, 1963an, zirkuko eta ikuskizunaren arloko pertsonaien erretratu-bilduma garrantzitsu bat erosi zen. Leonard Parish-ena izan zen bilduma eta, geroago, César Fernández Ardavín-ena.
1980an argazki kopurua handitu zen Espainiako Gerra Zibilaren Artxiboa iritsi zenean. Informazio eta Turismo Ministerioko Gerra Zibilaren Ataletik etorri zen artxiboa.
1984an Madrilgo Amer-Ventosa argazki-estudioko funtsak eskuratu ziren. Estudio horretan 1947tik 1979rako Espainiako gizartearen erretratuak zeuden batez ere.
1989an, eta argazkigintza jendaurrean azaldu zeneko 150. urteurrenaren harira, bertan gordeta zituzten funtsak aurkeztu zituzten eta sailkatu eta egituratu egin ziren kontsultatzeko moduan jartzeko eta behar bezala gordetzeko. Era berean, funts horien gida-inbentarioa ere argitaratu zen izaera eta edukiak erakusteko: 150 años de fotografía en la Biblioteca Nacional: guía-inventario de los fondos fotográficos.
Azken urteotan, argazki-materialen presentzia areagotu egin da Liburutegi Nazionalean. Eskurapen garrantzitsuak egin ditugu eta horiei esker, inbentarioa egitean ikusi genituen hutsuneak betetzen ari gara. Horrez gain, gure herrialdeko argazkigintza oro har aztertzeko garrantzitsutzat hartzen diren sakabanatuak izateko arriskuan dauden funtsak berreskuratzeko politika bat ere badugu.
Funtsak
Liburutegi Nazionaleko funtsak hainbat motatako milaka argazkik osatzen dituzte. Gehienak 1850etik 1990era bitartekoak dira eta oraindik ere hutsuneak badiren arren, esan daiteke argazkigintzaren bilakaerak eta garapenak azaldu zenetik jarraitutako ia bide guztiak daudela ordezkatuta.
Sortuak izan ziren moduaren arabera eta aurkeztuta dauden moduaren arabera daude egituratuta: Liburu eta argazki solteak. Jatorrizko argazkiak dituzten liburu-bolumen handia dago; bai testuak ilustratzen dituzten argazkiak, bai argitalpen osoa osatzen duten argazkiak. Horien artean argazkigintzaren historian garrantzi handia duten lanak daude. Era berean, inprimatutako argazkiekin ilustratutako liburu asko daude. Argazkien inprimaketa horiek 1850etik argazkiak grabatzeko plantxara pasatzea lortzeko eginiko ikerketen emaitza izandako teknikaren baten bidez eginak dira.
Albumetan bildutako argazki-bildumak daude. Album horietako batzuk XIX. mendeko pertsonaia ospetsuenak izan ziren; Castellano bilduma adibidez, Eugenio Hartzenbush-ena, Amador de los Ríos-ena, Narciso Hergueta-rena eta abar. Hainbat argazkilarik eginiko erretratuak eta bistak dituzte, batez ere.
Argazki solteen barruan argazki-multzo garrantzitsuak daude. Horietan, argazkiek elkarrekin lotzen dituen zerbait dute; bai estudio bateko argazki-merkataritza jardueraren emaitza izatea, bai gai jakin bati buruzko bilduma edo artxibo baten parte izatea. Argazki-multzo horien artean erretratu-bildumak daude; esaterako, Espainiako Ikonografiaren Batzordearena. Garai guztietako pertsonaia espainiarrak biltzen ditu bilduma horrek argazki-erreprodukzioen edo zuzeneko erretratuen bidez. Beste adibide bat Ilustración Española y Americana aldizkariko erredakzioarenak izan ziren erretratuen bilduma da.
Gaikako multzoei dagokienez, Fernández Ardavín - Leonard Parish bildumak zirkuaren eta ikuskizunen inguruko hainbat herrialdetako ehunka argazki ditu eta gehienak 1880-1910 garaikoak dira. Aipagarria da Gerra Zibilaren Artxiboa. Milaka argazki biltzen ditu eta gerra-garaian eta ondoren (1936-1939) propagandarako erakundeek egindako argazki-bilketa lanaren emaitza da. Bi fronteen askotariko kontuak daude bilduta. Espainiak Marokon zuen garai bateko protektoratuaren funtsa ere garrantzitsua da. Bertan, XX. mendearen lehen hirurogei urteetako argazkiak daude bilduta eta Marokoko eta Kolonietako Zuzendaritza Nagusiaren argazki-funtsak eta Tomas Garcia Figuerasen Afrikako gaietan espezializatutako bibliotekarekin iritsi zirenak daude uztartuta.
Multzo horri argazki-estudio batek bere lanean ekoiztutako materialaren argazki-artxiboak gehitu behar zaizkio. Hemen daude Amer-Ventosa, Kâulak, V. Ibáñez eta Gyenes estudioetako artxiboak. Beste artxibo batzuk ere baditugu, horiek bezain ugariak ez izan arren: Lagos eta Edward Foertsch. 2005ean Calvacheren eta Cecilio Paniaguaren artxiboak eskuratu genituen.
Argazki independente asko ere badaude, bilduma jakin bateko parte ez diren aldetik eta fisikoki "solte" dauden aldetik. Askotariko materialak osatzen du bloke hau duten kalitateari eta interesari dagokionez, baina horietako askok balio handia dute alde askotatik. Funtsaren zati hau 15.000 argazkik baino gehiagok osatzen dute. Dagerrotipoak, kalotipoak, albumina-paperak, platinotipoak, paper baritatuak eta abar. Euskarri modernokoak ere badira. Funtsaren zati honetan daude ordezkatuta XIX. mendean Espainian lan egin zuten argazkilari asko; besteak beste: A. Alonso Martínez, J. Martínez Sánchez, José Mª Sánchez, F. eta E. Debas, E. Beauchy, C. Alguacil, C.Franzen eta abar. Honako hauek, berriz, aipagarriak dira hemen duten argazki kopuruagatik: J. Laurent, eta Charles Clifford. Esan daiteke, Liburutegi Nazionala toki garrantzitsua dela argazkilari horiek aztertzeko. Argazkilari atzerritarren ordezkaritza bat ere badago Carjat, Disderi, Ponti, A. Quinet, Anderson, Zangaki eta abar. Argazki asko anonimoak edo identifikatu gabeko egiledunak dira, ezinbestean.
Funtsak kontsultatzeari buruzko informazioa
XIX. mendeko argazki-funtsen kontsulta mugatua da zaintza-arrazoiengatik, eta batik bat diapositibetan kontsultatzen dira erreprodukzioak.
Negatiboen funtsak ezin dira zuzenean kontsultatu, horietako batzuk modu digitalean erreproduzitzen baitira; dagoneneko Lagos artxiboaren erretratuen funtsa kontsulta daiteke Goya Aretoan.
Argazki-ikerketa komertzialen fitxategietako argazkiak ordenatzen ari dira, eta horien inbentario bat egiten ari dira; beraz, ez daude guztiz kontsultatzeko moduan tratamendu teknikoa amaitu eta kode normalizatu bat ezartzen zaien arte.