Bildumaren Historia

Errege Alkazarreko dorre altuko liburuez, Felipe V.ak Frantziatik ekarritakoez eta Ondorengotza-gerratean Austriako artxidukearen alde egin zutenei (Ucedako dukea, Mondejarreko markesa eta abar) konfiskatu zitzaienez osatutako Errege Liburutegiko hasierako nukleoak jada bazituen bilduma horretako funtsezko zenbait ale eta zabaldu egin zen XVIII. eta batik bat XIX. mendeko eskurapen esanguratsuekin.

XIX. mendearen erdialdetik aurrera, "Askotarikoak" eta "Liburu arraroak eta preziatuak" atalak sortu ziren. Zalantzarik gabe, bai Liburu arraroak eta preziatuak atalaren sorreran, bai atalaren izenean, erabakigarria izango zen 1863 eta 1866 arteko Bartolomé José Gallardoren hil osteko Ensayo de una biblioteca española de libros raros y curiosos lanaren eragina, baita urte haietan nabarmen areagotu ziren materialei berezko izaera emateko beharra ere, jasotzen zituen Inprimakien Sailean kontsultarako aparteko aretoa baitzuten antzinatik jada.

XIX. mendean gertatu zen inprimaki arraroen bildumen gehikuntzarik esanguratsuena, Mendizabalen desamortizazioagatik bertan behera utzitako komentuetako liburutegien txertaketari esker eta erosketa edo legatu bidez zuzenean Liburutegi Nazionalean sartzen ziren edo aldez aurretik beste Ministerio batzuetan utzitakoetatik jasotako liburutegi partikularren eskurapenei esker. Esanguratsuenen artean hauek dira aipagarrienak: Juan Nicolás Böhl de Faber (1849an eskuratua), Juan Carlos Mejía (1864an erositako liburutegi mexikarra), Pedro Caro y Sureda, la Romanako markesa (Sustapen Ministerioko liburutegitik etorrita 1873an Liburutegi Nazionalean txertatutako liburutegiko funtsen artean), Serafín Estébanez Calderón (8.000 inprimaki baino gehiagoz osatutako liburutegia; bertan gai militarrak, kronikak, gaztelaniazko poesia eta, oro har, literatura nagusitzen dira eta 1867an hil zenean erosi zen arren, Sustapen Ministerioko liburutegian egon zen 1873an Liburutegi Nazionalarekin bat egin zuen arte), Manuela de Negrete y Cepeda, Campo de Alangeko kondesa (oinordekoei 1884an erositako liburutegi horretatik Liburutegi Nazionalean falta ziren lanak aukeratu ziren hartarako), Osunako dukea eta Infanterria (1884an eskuratu zen eta horrekin 30.000 inprimaki baino gehiago jaso ziren) eta Ricardo de Heredia Benahaviseko kondearen liburutegia (1891n eta 1894an Parisen izandako liburutegi horren enkanteetan, Liburutegi Nazionalak aurrez Vicente Salvák sortu eta haren seme Tomás Salvák jarraitutakoaren antzeko beste liburutegi garrantzitsu batzuetako bitxikeria bereziko lanak eskuratu zituen). Luis Uso y Río, Francisco Asenjo Barbieri eta Pascual de Gayangosenak dira XIX. mendean txertatutako beste zenbait bilduma esanguratsu.

Funtsak

Bilduma eta funts hauek dira aipagarriak:

Barbieri

Espainiako musikaren historiarako arrarotasun handiko liburuez eta Francisco Asenjo Barbieri musikari, ikertzaile eta liburuzaleak bildutako gabon-kanten koadernoez osatua.

R eta VE kodeetan jaso ziren, 1894an testamentu-legatu bidez lagatako liburutegia Espainiako Liburutegi Nazionalean sartu zenean, 1899an.

Komentuak

Izendapen horrekin, elizaren desamortizazioaren ondorioz, Espainiako Liburutegi Nazionalean jasotako 24 komentuetako liburutegietako lanei egiten zaie erreferentzia. Neurri handian erlijioari buruzko lan kopuru izugarriaren artetik XVI. mendeko Espainiako edizioetako aleak eta bereziki arrarotzat jotako ondorengo mendeetako edizioetakoak jaso ziren R kodean. Kasu gehienetan jatorrizko komentuaren izena duen zigiluagatik edo eskuz idatzitako oharrengatik identifikatzen dira.

Gayangos

R eta VE kodeetan "Pascual de Gayangos" izenarekin tinta gorrizko zigilu laukizuzenari esker identifikatu daitezke XIX. mendeko ikertzaile, orientalista, bibliografo eta liburuzale esanguratsuarenak ziren inprimakiak. Bizi zen artean saldu edo dohaintzan eman gabeko liburutegiaren zatia (liburu arabiarrak Historiaren Errege Akademiari eta gai amerikarrari buruzkoak Itsasoz haraindiko museo-liburutegiari) 1900. urtean eskuratu zen. 22.000 inprimaki baino gehiagoz osatuta dago, horietako zenbait XVI. eta XVII. mendekoak, bereziki arraroak direnak.

Gómez Imaz

Manuel Gómez Ímaz Independentzia Gerrako ikastunak gai horri buruzko inprimaki, eskuizkribu, aldizkako argitalpen eta askotariko objektuez (txanponak, koadroak, armak, uniformeak, planoak, kristala, portzelana eta abar) osatutako bilduma esanguratsua osatu zuen eta Sakia-Sotheby's etxeak enkantean jarri zuen Madrilen 1977ko maiatzean. Liburutegi Nazionalak hainbat eskuizkribu eskuratu zituen bilduma horretatik, baina, batez ere, bereziki arraroak ziren liburuak, liburuxkak eta aldizkako argitalpenak eskuratu zituen; horiek oinarri gisa erabili zituen 1908an Liburutegi Nazionalak antolatutako Lehiaketa Bibliografikoan saria irabazi zuen Los periódicos en la Guerra de la Independencia (1808-1814) lana garatzeko. Eskuratutako 3.000 ale eta liburuxka baino gehiago R kodean jasotzen dira.

Graiño

Antonio Graiñok liburu filipinarren bilduma esanguratsua bildu zuen eta 1959an haren oinordekoengandik eskuratu zen. R kodean jasota, bildumagilearen ex-librisagatik identifikatzen da eta balio bereziko multzoa osatzen du, ez apartekoak diren eta bibliografoek ezagutzen ez dituzten zenbait alerengatik bakarrik, lan horiek inprimatzeko erabilitako euskarria dela eta, dituzten kontserbazio-arazoengatik baizik. Ale horien herena baino gehiago hizkuntza indigenetan idatzita dago (tagaloa, pangasinan, cebuera, bisaya eta abar) eta Filipinetako inprimatzaile nagusiek inprimatu dute, horien artean Tomás Pimpin eta haren seme Simón dira aipatzekoak.

Hispanoamerika

R eta VE kodeetan jasotako inprimakiak, Hispanoamerikarekin zerikusia dutenak eta Itsasoz haraindiko liburutegitik etorritakoak.

Liburu txinatarrak

XVI-XIX. mendeetako ehun lan inguru daude karaktere txinatarrekin arroz-paperean eta harizko koadernaketarekin inprimatuta. Gordailu orokorrean gorde ziren, 1961ean R kodera (R/33376-33472) eraman ziren arte.

Porcones

Kode horrekin zuzenbideko alegazioez osatutako funtsa identifikatzen da, inplikatutako alderdiek auzietan, inprimatuta nahiz eskuz idatzita, aurkezten zituzten memoriak. "Por" eta "Con" hitzak batzetik hartu da izendapen hori; tipografikoki nabarmenduta azaltzen ziren inprimakien azalean, alderdietako bakoitza (auzilaria eta demandatua) aurkezteko. Estamentu sozialek hasitako auzien bidez zehaztutako historia politiko, sozial eta ekonomikoaren isla dira.

Rico y Sinobas

Manuel Rico y Sinobasek bildu eta 1901. urtean eskuratu ostean Liburutegi Nazionalera gehitutako koadernaketako azalen aparteko bilduma. Mila ale baino gehiagorekin, koadernaketaren historiari buruzko panorama azaltzen da, XIV. mendetik XIX. mendera.

Usoz

U kodearekin identifikatutako bilduma horrek Luis de Uso y Río eruditu eta liburuzaleak osatu eta María Sandalia del Acebal y Arratia haren alargunak 1873an dohaintzan emandako liburutegia jasotzen du. Errenazimenduaren eta Urrezko Mendearen garaiko autoreen lanekiko, azterketa biblikoekiko eta batik bat egile heterodoxoen lanekiko interesak haien lanen aleak bilatzera eraman zuen eta Espainiako protestantismoaren azterketarako liburutegi paregabea osatu zuen. Liburutegia 11.000 ale baino gehiagoz osatuta dago eta horietako askotan berak edo aleak topatzen eta eskuratzen laguntzen zieten adiskideek eskuz idatzitako oharrak azaltzen dira.

Askotariko bereziak

XVI. mendeaz geroztik inprimatutako 60.000 liburuxka baino gehiagok osatzen dute kode hori. Liburutegi Nazionalean zeuden orrialde gutxiko inprimaki guztiak biltzen ditu, bai liburuxka solte gisa, bai liburuki artifizialen gisa koadernatutakoak. Ezaugarri horietako inprimaki kopuru izugarria kronologikoki antolatu zen inprimatutako garaian errege zen monarkaren arabera.

XX. mendearen erdialdera VE edo "Askotariko bereziak" kodea sortu zen. Horren edukia oso anitza da: pragmatikak, zedulak, ordenantzak, estatutuak, aldarrikapenak, bandoak, paskinak, sermoiak, panegirikoak, poesiak, gertakari historiko eta militarren kontaketak edo albiste bitxiak, inprimaki satirikoak, festetako deskribapenak, gabon-kantak, erromantzeak soka-orrietan, tesi akademikoak, bozkarioak, bederatziurrenak eta abar.

1979an 1936-1939ko Gerra Zibilari buruzko 1.000 liburuxka eta argazki inguru gehitu zitzaizkion kodeari (VE 1147-1182).